MIKNATISIN YAPISI
Mıknatısın manyetik özelliği atomlarının içindeki -elektronların düzenlenişinden ileri gelir. Kimi maddelerde —mıknatıs taşı, demir, çelik gibi— elektronlar öyle bir biçimde düzenlenmiştir ki, maddenin moleküllerinden her biri küçücük bir mıknatıstır. Her molekülün bir ucunda kuzeyi arayan bir kutup vardır. Öbür ucunda ise güneyi arayan bir kutup bulunur. Molekülü kendi ekseni çevresinde döndürebilseydik, kuzeyi arayan kutbunun Dünya'nm Kuzey Kutbu'nu
gösterecek biçimde durduğunu görürdük.
Doğal bir demir parçasında bağımsız moleküller ayrı ayn yönlere doğrudur. Onun için demir çubuk belli bir yönü göstermez. Çünkü moleküllerinin kimisi çubuğu bir yana, kimisi öbür yana çekmeye çalışır.
Bir demir çubuğu bir pusula iğnesi haline getirmek için, başka bir mıknatısın güney kutbunu çubuk boyunca gezdirmek yeterlidir. Mıknatıs böyle çubuk boyunca dolaştırılırken, çubuktaki moleküllerin kuzey kutupları dönüp mıknatısın güney kutbunu gösterecek biçimde durur. Mıknatıs çubuğun en uzak ucuna ulaş^ tığında, çubuğun içindeki tüm moleküller aynı yönü gösterecektir. 0 zaman bütün çubuk tıpkı bağımsız moleküllerin hareket ettiği gibi hareket eder. Demir çubuk artık bir mıknatıs haline gelmiştir.
Demir çubuğa bakarak, mıknatısta zıt kutupların birbirini çektiği sonucuna varabiliriz. Güney kutup kuzey kutbu çeker, bunun gibi kuzey kutup da güney kutbu çeker. Öte yandan, iki mıknatısın güney kutuplarını ya da kuzey kutuplarını yanyana koyarsak, birbirlerini ittiklerini görürüz.
Bir demir ya da çelik parçasının üzerine kangal biçimi tel sarıp bu telden doğru akım geçirirsek de bir mıknatıs elde ederiz. Akım tel kangaldan (ya da bobinden) geçerken bir manyetik alan meydana gelir; tıpkı gerçek bir mıknatısın manyetik alanı gibi. Bu manyetik alan molekülleri çekerek sıralar. Bunlara "elektromanyetik alan" denir. |
